Кыргыз Республикасы Борбордук Азия регионундагы климаттын өзгөрүшүнүн кесепеттерине карата кыйла аялуу өлкөлөрдүн бири болуп саналат. Мөңгүлөрдүн эрүүсү уланып жаткандыктан, өлкөнүн гидрологиялык цикли сезондук көз карандылыкка көбүрөөк ээ болуп, дарыялардын узак мөөнөттүү агымы азайып, суунун стресси көбөйүүдө.
Борбордук Азиядагы климаттын өзгөрүшүнүн кесепеттери негизинен суунун тартыштыгынын күчөшүнө байланыштуу. Учурдагы божомолдор боюнча акыркы 50-60 жылдын ичинде климаттык шарттардын өзгөрүшүнүн натыйжасында аймактагы мөңгүлөрдүн үстүнкү аянты 30%га кыскарган. Кар катмарынын эриши аба ырайынын катаалдыгы менен айкалышта суу ташкыны жана жер көчкү сыяктуу табигый кырсыктардын тез-тез жана катуу болушуна себеп болду. 2030-жылга чейин температура 2,1°Сге көтөрүлүшү күтүлүүдө. Эгер чаралар көрүлбөсө, бул климаттык өзгөрүүлөр өтө оор кесепеттерге алып келет.
Эреже катары, мындай аялуулук суу чарба секторуна, анын ичинде сугат айыл чарбасына мүнөздүү.
Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан суу ресурстарын башкарууга өзгөчө артыкчылык берилет. Өкмөт табигый кырсыктар энергия өндүрүүнүн жана ирригациянын булагы катары суу ресурстарынын андан ары азайышы, калкты жана экономиканы суу менен камсыз кылуунун төмөндөшү сыяктуу климаттык таасирлердин күчөшүн белгиледи. Ирригация айыл чарба өндүрүшүнүн туруктуулугу үчүн кооптуу мааниге ээ, анда калктын 30%га жакыны (анын ичинде 45%га жакыны анчалык камсыз болбогон айыл калкы) иштейт. Айыл чарба министрлигине караштуу Суу чарба кызматы ирригациялык системалардын чарбалар аралык каналдарын, анын ичинде селден коргоочу коштоочу курулмаларды курууну жана тейлөөнү жүзөгө ашырат. Жергиликтүү деңгээлдеги ирригациялык инфраструктура суу пайдалануучулар ассоциацияларынын карамагына өткөрүлүп берилди, алар чарбалык ички каналдарды курат жана тейлейт.
Бирок, Советтер Союзу кулагандан кийин суу чарбасынын инфраструктурасы эскирген абалда болуп, жетиштүү туруктуулукту жана климаттык чакырыктарга даярдыкты камсыз кыла албайт. Ал эми СПАлардын потенциалы жалпысынан ар түрдүү. Жалпысынан ирригациялык инфраструктураны эксплуатациялоо жана башкаруу көп учурда жетиштүү инвестициясыз жана ирригациялык кызмат көрсөтүүлөрдүн операторлору жана сугат суусунун акыркы колдонуучулары тарабынан тейлөө деңгээлисиз жакшы оптималдаштырылбайт. Натыйжада, системалар көбүнчө эгин аянттарына салыштырмалуу суунун жетиштүү көлөмүнө ээ эмес жана туруктуу, бирок олуттуу жакшыртууну талап кылуу менен аз өндүрүмдүүлүк темпинде иштешет.
Кыргыз Республикасы парник газдарынын чыгарылышын кыскартуу боюнча глобалдык аракеттерге салым кошуу боюнча милдеттенмелерди алды жана климаттын өзгөрүшүнүн таасиринен экономикалык жоготууларды азайтууга жана кыйла аялуу секторлорду: суу ресурстарын, айыл чарбасын, энергетиканы жана инфраструктураны камтууга мүмкүндүк бере турган адаптациялоо боюнча чараларды аныктады. Өкмөт жеңилдетүүчү чаралардан тышкары ирригация жана мелиорация системаларын куруу жана калыбына келтирүү, ошондой эле инвестицияларды тартуу үчүн жагымдуу шарттарды түзүү пландарын белгиледи.
Адаптациялык иш-чаранын мисалы болуп 2019-жылдан бери Суу ресурстары кызматы аркылуу ишке ашырылып келе жаткан Азия Өнүктүрүү Банкынын “Кыргыз Республикасынын суу ресурстарынын климаттын өзгөрүшүнө жана табигый кырсыктарга туруктуулугун жогорулатуу” долбоору саналат. Ал суу чарба секторунун климаттын өзгөрүшүнө жана табигый кырсыктарга туруктуулугун күчөтүү максатын көздөйт:
* модернизацияланган жана талаптагыдай иштетилген инфраструктура, *айыл чарбасын жана чарба ичиндеги суу ресурстарын башкарууну жакшыртуу, * табигый кырсыктардын тобокелдиктерин башкарууну жакшыртуу.
Долбоордук интервенциялар түзүмдүк (Курулуш жана жарандык иштерди жана жабдууларды кошкондо), ошондой эле структуралык эмес (потенциалды өнүктүрүүнү жана демонстрациялык иш-чараларды кошкондо) Чүй, Баткен, Ош жана Жалалабад облустарында жайгашкан
Түзүмдүк дагы (анын ичинде курулуш жана жарандык иштер менен жабдуулар) жана түзүмдүк эмес дагы (анын ичинде потенциалды өнүктүрүү жана демонстрациялык иш-чаралар) долбоордук интервенциялар Чүй, Баткен, Ош жана Жалал-Абад облустарында жайгашкан, суу каптоолорго, жер көчкүлөргө (анын ичинде селге), ошондой эле кургакчылык тобокелдигине дуушар болуучу төрт ирригациялык системага топтолгон, алар менен кырдаал климаттын өзгөрүшүнүн таасири менен курчушу мүмкүн.
Долбоорду ишке ашыруу төмөнкүдөй компонеттер боюнча байкоого алынат:
№ 1. Ирригациялык инфраструктураны коргоо жана модернизация
№ 2. Ирригациялык системанын менеджментин жана айыл чарба багытындагы жерлерди жакшыртуу
№ 3. Табигый кырсыктардын тобокелдиктерин башкаруу боюнча улуттук потенциалды жакшыртуу.
